Dit artikel is gepubliceerd in Edelmetaal Magazine juni 2024. Meer lezen? Word lid van de FGZ of neem een los abonnement om Edelmetaal elke twee maanden te ontvangen!

Zelf lavuur of oud edelmetaal omsmelten, met alle vervuiling die daar in zit, leidt nooit tot een kwaliteitsproduct. Goed scheiden is nu eenmaal een vak apart. Elephant Refinery werkt nog dagelijks aan verdere verbetering van de bijbehorende processen.

“Gedragen sieraden zijn eigenlijk heel vies”, grinnikt directeur Jan van Sikkelerus. “Ze zitten nog vol huidvet, huidcellen, zeepresten of crèmes. Daar kan je een vlam op zetten, maar wij werken met ovens en smeltzouten. Het vuil bindt in de zouten, die vervolgens glas vormen dat CO₂ vasthoudt. Je krijgt dan een lege kroes, zo min mogelijk smeltverlies en een veel schonere baar, waarvan je beter de verschillende metaalgehaltes kunt bepalen.”

Hoogste zuiverheid
Die aanpak past bij het streven van Elephant Refinery naar de hoogste opbrengst in de hoogste zuiverheid. Ooit ontwikkelde chemisch procesingenieur Jan bijzondere producten als lijm voor trottoirbanden, tot hij 35 jaar geleden in dienst kwam bij Elephant Dental. Het Hoornse tandtechnisch bedrijf zocht iemand die een raffinaderij op kon zetten voor haar edelmetaalafval, dat vrijkwam bij de productie van bijvoorbeeld kronen en implantaten. Dat vroeg om vergaande zorgvuldigheid, want in de tandtechniek mogen absoluut geen metalen voorkomen waar mensen allergisch op kunnen reageren. Jan bedacht en bouwde vanaf nul een compleet proces op.

Naar Slootdorp
Zijn scheidingsinstallatie was een belangrijk onderdeel van Elephant Dental, tot keramische materialen steeds meer de overhand kregen in de tandtechniek. Het bedrijf had daardoor de raffinaderij uiteindelijk niet meer nodig. Jan, die het beste wist hoe alles werkte, nam de volledige inboedel en de medewerkers over. Het geheel verhuisde hij naar het minuscule Slootdorp in de Wieringermeerpolder. Aanvankelijk onder de bedrijfsnaam Continental Metals BV, maar nadat Elephant Dental zich had uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel werd het Elephant Refinery.

Alle stappen laten zien
Al snel na de overname begonnen oude klanten als tandartsen en tandtechnici hun edelmetaalafval naar het nieuwe bedrijf te sturen. Daarna volgden opkopers van munten en groot zilver, inzamelaars van elektronisch afval, fabrikanten van sieraden en gebruiksartikelen, en uiteindelijk ook edelsmeden en juweliers. Van die laatste zijn er nu zo’n tweehonderd klant bij Elephant Refinery. Vorig jaar kreeg een tienkoppig groepje voor het eerst een rondleiding door het bedrijf. Operationeel manager Arnold de Laat: “Op die manier willen we klanten laten zien hoe we werken, want wat wij doen is één groot vertrouwensverhaal. We namen hen mee in alle stappen van het raffinageproces: de analyse, het smelten, het raffineren.” Jan vond het een hele fijne dag en wil het graag vaker doen. “Alleen hebben we daar nu vanwege grote drukte geen tijd voor”.

Water
Voor het beroep van edelmetaalscheider bestaat geen officiële opleiding. De medewerkers bij Elephant Refinery zijn mensen met grote technische aanleg, die het vak op de werkvloer hebben geleerd en multi-inzetbaar zijn. Het ambacht is al honderd jaar hetzelfde. Weliswaar zijn er nieuwe typen ovens: gasgestookt voor sterk vervuild materiaal, inductie voor schoner materiaal. Maar verder gaat vrijwel niets automatisch. Zonder dat het steriel schoon is, is de werkvloer wel veilig. In de relatief kleine productieruimte hangen geen chemische dampen. De vloeistofdichte vloer is met ‘muurtjes’ ter hoogte van één baksteen verdeeld in compartimenten, zodat bij lekkage niets de grond in kan lopen en het probleem beperkt blijft tot één compartiment. Achter in de ruimte staat de tot het plafond reikende, magisch aandoende scheidings- en reinigingsinstallatie waar puur goud wordt gemaakt. Een constructie van buizen, stellingen en grote glazen bollen gevuld met vloeistoffen, door Jan ontworpen en eigenhandig opgebouwd. Het afval wordt gereinigd tot het (enigszins zout) water is, helemaal vrij van metalen. Het mag zó het riool in.

Hart
Naast de werkplaats is het lab het tweede hart van het bedrijf. De gegoten baren worden hier geanalyseerd met röntgen en met uitgeboord materiaal getest op homogeniteit. Precieze software geeft de exacte samenstelling weer, zowel van het gehalte edele als onedele metalen. Het gaat soms om milligrammen, dus goed onderhoud van de apparatuur is belangrijk. Die wordt dan ook dagelijks getest. Als de samenstelling van de baar niet homogeen is, wordt hij opnieuw gesmolten. In het lab worden ook de Elephant Refinery fijnzilverbaren geproduceerd. Arnold: “We garanderen het gehalte, en als iemand onze eigen baren aan ons wil terug verkopen, nemen we ze terug tegen de geldende marktprijs.”

Alle edelmetaalmarkten
“We zijn inmiddels van alle edelmetaalmarkten thuis”, stelt Jan. We verwerken materiaal, maar leveren dus ook fijngoud en fijnzilver in baren of als granulaat. Ik vind dat je daarbij een plan moet hebben hoe je je product milieuvriendelijk maakt, opruimt en hergebruikt. We zijn dan ook altijd aan het brainstormen en proberen zo verantwoord mogelijk bezig te zijn. We hebben zelfs een niet-giftig proces ontwikkeld om voorwerpen van hun verguld- of verzilverlaag te ontdoen, waardoor bijvoorbeeld verzilverd bestek interessant is geworden om op te kopen.”

Gewichtsrekening of uitbetaling
“Dit is een klein wereldje dat draait op vertrouwen. Dus zitten we hoog met service en kwaliteit. Bij ons zijn de lijnen kort: als je belt krijg je snel iemand te spreken. We hebben een stipte, betrouwbare koerier die pakketjes aan de deur ophaalt. De inhoud van iedere zending wordt bij binnenkomst gewogen en genoteerd. Wanneer er nog steentjes in een pakketje zitten, halen we die eruit en sturen ze desgewenst terug naar de klant. Daarna gaat het materiaal zo snel mogelijk de ovens in, want klanten willen hun spullen of geld ook zo snel mogelijk hebben. Na analyse kunnen ze zich direct laten uitbetalen, maar ook een gewichtsrekening aanhouden. Die metalen kunnen we dan bijvoorbeeld voor hen overboeken naar een producent van halffabrikaten.”

Leefbare wereld
“Alles wat we maken komt tot het laatste gram uit recycling, want we willen absoluut geen deel hebben aan oorlogen, kinderarbeid in mijnen en dat soort ellende. We willen gewoon netjes zaken doen en een leefbare wereld achterlaten. Want onze aarde, die hebben we te leen van onze kinderen en kleinkinderen.”

www.elephantrefinery.nl

Auteur: Wilmie Geurtjens

Foto boven:
De door Jan van Sikkelerus ontworpen scheidings- en reinigingsinstallatie, waar puur goud wordt gemaakt

Foto’s onder:
Het gieten van een baar (links)
Waar Elephant Refinery ooit mee begon – edelmetaal, gebruikt in de tandtechniek (rechts)