Je verzameling trouw blijven: een Kienzle wekkertentoonstelling in Deventer tijdens Open Monumentendag op 14 en 15 september. Arjan Barnard vertelt.
Toen de samensteller van deze wekkerverzameling in mei 1972 naast zijn vader aan de werkbank stond werd hij op 16 jarige leeftijd nieuwsgierig naar het functioneren van een uurwerk. Zijn ouders hadden een juweliersbedrijf met een eigen werkplaats voor uurwerkreparaties. In die tijd kreeg je dan een oude wekker om eens uit elkaar te halen om alle onderdelen eens in handen te hebben. De volgende fase was het weer op de juiste manier in elkaar zetten nadat het uurwerkje was schoongemaakt. Daar kwamen ook wat tips bij zoals de smering van de assen, en bij een ouder uurwerk het repareren van slijtage. Wanneer dat alles tot een weer goed lopend resultaat leidde, was je daar heel tevreden mee: “ik heb een wekker gemaakt” Als zo’n wekker reviseren lukte, wilde je wel een tweede repareren, liefst hetzelfde type. Kennelijk waren er rond april 1972 zes gerepareerd en was er de behoefte dit te noteren. De eerste papieren daarover geven aan er op 11-5-1972 een registratieoverzicht van 6 wekkers was ontstaan.
Nu was een wekker een eenvoudig uurwerk en in die tijd jaren werden er nog veel wekkers gerepareerd, ze voor sommige klanten bijna onmisbaar, omdat er nog geen elektronische alarmsystemen waren zoals horloges wekradio’s of moderne telefoons. Vooral op maandag, de marktdag, kwamen klanten vaak wekkers brengen. Daarbij was het mogelijk dat klanten een wekker te leen mee konden nemen. Als de eigen wekker klaar was werd deze weer omgeruild. Er waren juweliers die daarvoor een speciaal messing hangertje aan de wekker hingen om aan te geven dat er eerst een ander ingeleverd moest worden voor men de eigen wekker terug kreeg.
Zo kon het ook voorkomen dat het repareren van een aangeboden wekker economisch te duur werd en de klant een nieuwe kocht. Mijn vader probeerde dan wel eens dat de klant zijn oude wekker voor mij achter liet. Hierdoor ontstond de binding met het merk Kienzle. Kennelijk was dat vanaf de geboorte al ingegeven, want er bestaat een foto van de schrijver die op jonge leeftijd rond de 4 of 5 jaar al met Kienzle wekkers in de weer was. De foto stamt van voor 1961 toen de familie nog aan de Voorstraat 26 gevestigd was. Op deze foto zijn een bepaalde type’s Kienzle wekkers herkenbaar die daarmee ook gedateerd kunnen worden.
Door achter gelaten wekkers en aankopen op rommelmarkten voor rond de fl 1,- kwamen er geleidelijk wekkers bij. Uit deze aankopen bleek dat de schrijver de eigenschap had en heeft om niet allemaal verschillende te verzamelen maar rustig een gelijke kocht. Wekkers verzamelen had en heeft niet echt een status vandaar dat ook bij vlagen meer of minder aandacht aan de verzameling gegeven werd.
Na de opleiding tot uurwerkmaker aan de Vakschool Schoonhoven ontstond er meer belangstelling voor antieke klokken en werden er vaker rommelmarkten bezocht. Naast een echte antieke klok kwamen er altijd ook wel een paar wekkertjes mee. Een enkele keer kwam er ook wel eens een grotere partij ineens.
Soms waren er jaren waarin de verzameling helemaal niet groeide, tot zich weer een gelegenheid voor deed waarmee er weer wat bij kwamen, zoals op een verzamelaarsjaarmarkt te Utrecht. In de beginjaren werd ongestructureerd verzameld, als het maar Kienzle was. Later begon een specialisme te ontstaan het beste samengevat worden als hoofdzakelijk Kienzle wekkers waarbij het uurwerk type 11 en 11a en later 311 gebruikt is uit de periode 1935- tot 1985. En Daarbij gelet speciaal gelet op alle kleine detail verschillen in het uiterlijk, en die een diameter hebben van rond de 12 cm. Dit zoals je postzegels kunt verzamelen met, alleen bloemen in een gele kleur, maar dan alleen uit Europa en voor 1950. Met die gedetailleerde achtergrond bleken er veel leuke kleine verschillen te zijn.
Tja, en wat doe je er dan verder mee? Bij het 40 jaar bestaan van de verzameling zijn ze eens tijdens een familiefeest op alle plekken in het (grote) huis uitgestald, men heeft het er nu nog over. Later ontstond de gedachte als ik er nu eens 720 zou hebben dan kan ik alle minuten van de twaalf uren laten zien, 60 wekkers (minuten) per uur en dat keer 12 uur dan krijg je een lijn van 72 meter lengte, of in een cirkel 23 meter. Nu in Deventer worden ze tijdens Open Monumentendag voor het eerst wereldwijd gepresenteerd in een U-vormige presentatie. Ze worden alle 720 naast elkaar op minuut volgorde tentoon gesteld.
Arjan Barnard
barnard@kpnmail.nl
www.openmonumentendagdeventer.nl
Foto’s: de oudste foto van de verzamelaar van voor 1961 en een deel van de verzameling in 2024
